Von Werra und Leine bis zum Bober: Quellen zur Geschichte der Juden in Thüringen und Sachsen

Zurück zur Übersicht

281 Quellen in diesem Teilcorpus. Sie sehen die Quelle 264.

Thüringen/Sachsen 1, Nr. 263

1344 Juli 28

Abt Johann [II.], Dechant Johann und der Konvent zu Hersfeld bekennen, dass sie das Hospital in Hersfeld nicht mehr erneuern können. Deshalb haben sie es mit allen Rechten, Gütern und allem Zubehör, besonders dem Patronatsrecht der Kirche zu Glasewald und dem Grund, den Heinrich von der Burg in Hattenbach auf Lebenszeit inne hat, den Bürgern zu Hersfeld auf ewig übereignet. Dafür übernehmen die Hersfelder Bürger die Schulden des Klosters bei Erfurter Juden in Höhe von 50 Pfund Hellern. Abt und Konvent versprechen, die Rechte der Bürger an dem Hospital und die Rechte der Bewohner des Hospitals vor Ansprüchen und Anklagen zu schützen. Unterpfand für dieses Versprechen ist der an den Konvent gehende jährliche Zins der Bürger zu St. Margarethen und der Bankzins von den Bäckern, Gerbern und Schustern.

Nos, Johannes, dei gratia abbas, Henricus decanus, totusque conventus ecclesiae Hersfeldensis, tenore praesentium manifeste recognoscimus, ad universorum cupientes notitiam pervenire, quod nos provida deliberatione praehabita, et de expresso consensu et unamini omnium voluntate subvenire cupientes hospitali in oppido nostro Hersfelt iuxta portam sancti Johannis sito, ac omni consolationis beneficio, tam in aedificiorum structuris, quam informorum inibi degentium procurationibus penitus destituto, tandem multis inter nos habitis tractatibus et meliorem viam invenire non valentes, consultum esse vidimus, hospitale praedictum non posse melius restaurari, nisi per eorum subventionem, quorum suffragiis et eleemosynis ipsos infirmos oportet cotidie sustentari.

Quapropter ipsum hospitale cum omnibus suis iuribus et pertinentiis, obventionibus, censibus, usufructibus, areis, agris, pratis, pascuis cultis et incultis ubique sitis et repertis, et specialiter cum iure patronatus in ecclesia Glaswaldt, ipso hospitali competenti, et domo cum tota area, quam Henricus ab aula castrensis noster in Hattenbach, in area ipsius hospitalis pro vitae suae temporibus possidendum aedificare fecit, et caeteris bonis suis universis, quocunque censeantur nomine, dilectis oppidanis nostris in Hersfeldt dignum duximus committendum concedendumque ad laudem et honorem dei et nostram perpetuam salutem atque ipsius hospitalis reformationem salutarem, et tenore presentium concedimus, donamus, et perpetuis temporibus dictis nostris oppidanis approprietamus.

In cuius gratiae et benevolentiae vicissitudinariam recompensam antedicti oppidani nostri dilecti nos et nostrum conventum exigui debitorum nostrorum farcina, qua in Erffort inter judaeos obligati fuimus, cum quingentis libris heller integraliter traditis et solutis, liberaliter exemerunt.

Promittentes nostris presentibus bona fide, contra gratiam et concessionem praescriptam nullo unquam tempore facere vel venire ulla calliditate vel ingenio, verbo vel opere, per nos vel interpositas personas publice vel occulte nec contra facientibus vel venientibus praebere consensum, ausilium, consilium vel favorem, ideo potius resistentiam atque contradictionem plenariam in eosdem viriliter exercere. Ne autem huiusmodi gratiam et concessionem in posterum contingat in aliquo vitiari, aut calumniam aliquam sustinere, nos generaliter, specialiter et expresse et solenniter renunciamus omni iuris suffragio, et omni consuetudini, gratiis et privilegiis, quae gratiae et concessioni praenominatae per nos vel nostros posteros possit praeiudicium aut iactura generari. Promittimus etiam dictos nostros oppidanos in antedicti hospitalis pacifica et quieta possessione atque universos Christi fideles, cuiuscunque conditionis, ordinis, sexus ac dignitatis fuerint, qui in dicto hospitali nomine oppidanorum nostrorum, residentiam fecerunt, seque et sua dicto hospitali pro animae suae remedio, subdiderint, donare ac legare paesumpserint, contra impetitionem quorumcunque coram iudicibus quibuscunque, saecularibus et spritualibus, indemnes conservare, proloqui tueri fideliter et defendere pro omni nostro posse, et ex omnibus periculis et damnis occasione dicti hospitalis eis surgentibus penitus revelare. Hoc tamen expresse adiecto, quod ea bona in quibus nobis et nostrae ecclesiae aliquid iuris competere videbitur, ferio speciali nostro consensu dicto hospitali nolumus applicari.

Obligamus igitur oppidanis nostris saepe dictis nomine suppignoris et cautelae censum et pensionem nostram annuam, quae vulgariter Margarethi nuncupatur (1), in dicto nostro oppido nobis competentem, et censum, qui vocatur bankzinß, quem in pistoribus, cerdonibus et sutoribus ibidem possidemus, pro omni impetitione quorumcunque, ut praemittitur penitus relevanda.

In quorum omnium evidens testimonium et roboris perpetuam firmitatem sigilla nostra praesentibus duximus appendenda. (2)

Datum et actum anno domini nostri millesimo trecentesimo quadragesimo quarto, V calend. augusti.

(1) Juli 13. Nach Butte, Stift und Stadt Hersfeld (1911), S. 122, handelt es sich bei diesem Zins um das Marktrecht.

(2) Eine Zeugenliste ist nicht überliefert.

Überlieferung:

Aufbewahrungsort unbekannt, lat.; Hersfeld, StadtA, Hospital J VII 15 01, S. 23 f. (dt. Übersetzung, gekürzt, 1528).

  • Ledderhose, Kleine Schriften 4 (1792), S. 290-292.
  • Lämmerhirt, Erfurt (2010), S. 346;
  • Abbes, Hersfelds jüdische Geschichte (2002), S. 3;
  • Butte, Stift und Stadt Hersfeld (1911), S. 28 f. und 122;
  • Demme, Chronik (1891), S. 17 und 120 f.

Kommentar:

Die Edition der vorliegenden Urkunde folgt dem Druck in Ledderhose, Kleine Schriften 4 (1792), S. 290-292. Dort findet sich lediglich die Angabe „Aus einem Copialbuch“. Demme, Chronik (1891), S. 120 f., gibt eine deutsche Übersetzung der Urkunde wieder, die in einem Kopialbuch, StadtA Hersfeld, J VII 15 01, S. 23 f., von 1528 enthalten ist. Bei dieser Übersetzung handelt es sich zugleich um eine eine Zusammenfassung, da einige Angaben im Vergleich zur lateinischen Fassung der Urkunde nur verkürzt dargestellt sind.

(mlä.) / Letzte Bearbeitung: 11.09.2018

Zitierhinweis

Corpus der Quellen zur Geschichte der Juden im spätmittelalterlichen Reich, hg. v. Alfred Haverkamp und Jörg R. Müller, Trier, Mainz 2015, TW01, Nr. 263, URL: https://www.medieval-ashkenaz.org/TW01/TW-c1-003f.html (Datum des Zugriffs)

Lizenzhinweis

Die Datensätze stehen unter einer Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) Lizenz und können unter Berücksichtigung der Lizenzbedingungen frei nachgenutzt werden. Sofern nicht anders angegeben, sind die verwendeten Bilder urheberrechtlich geschützt.

Zurück zur Übersicht