Quellen zur Geschichte der Juden im Erzbistum Mainz (1273-1347)

Zurück zur Übersicht

340 Quellen in diesem Teilcorpus. Sie sehen die Quelle 140.

Ebm. Mainz 1, Nr. 138

1319 September 20, Erfurt

Abt und Konvent der [Reichsabtei] Fulda hatten den Mainzer Juden Salman zum Storch an der päpstlichen Kurie wegen Wuchers verklagt, woraufhin Papst Johannes [XXII.] in dieser Sache den Abt von St. Peter in Erfurt zum delegierten Richter ernannte, der den Dekan von St. Marien in Erfurt, Rudolf, als seinen Stellvertreter mit dem Fall betraute. Auf Bitten der Kläger lud Rudolf Salman vor, um in Anwesenheit beider Parteien ein endgültiges Urteil zu fällen. Bei diesem Gerichtstermin präsentierte der Anwalt der Klägerseite eine schriftliche Anklage, die der Jude Süßkind als Anwalt Salmans zurückwies. Süßkinds Appellation verwarf Rudolf jedoch als unbegründet; so verurteilte er Salman in Abwesenheit sowie den ihn vertretenden Süßkind zur Rückerstattung von 1.000 Mark reinen Silbers an Abt und Konvent zu Fulda, die Philipp von Falkenstein Salman zum Storch namens der Fuldaer Kirche über die Hauptsumme hinaus unter dem Vorwand des Darlehens an Wucherzinsen gezahlt hatte. In Zusammenhang damit wird Salman ewiges Stillschweigen bezüglich der 500 Mark Kölner auferlegt, die er den Klägern und ihren Bürgen auf dieselbe üble Weise abnötigen will. Betreffend diese Summe werden Philipp von Falkenstein als [Mit-]Schuldner und die für ihn und die Kläger haftenden Bürgen als ihrer Verpflichtungen ledig erklärt. Der Angeklagte muss die noch zu bestimmenden Unkosten der Kläger und ihrer Fürsprecher tragen. An Zeugen des Verfahrens werden nur Dekan Rudolfs Mitkanoniker Dietrich von Mihla, der Magister H. von Rastenberg und Heinrich von Elxleben namentlich genannt.

In nomine domini amen. Datum per copiam sub sigillo .. plebani Fuldensis. Nos, Rudolfus, decanus ecclesie sancte Marie Erfordensis, iudex a venerabili viro, domino .. abbate Montis sancti Petri ibidem, ordinis sancti Benedicti, a sede apostolica delegato subdelegatus in causa, quam dominus .. abbas Fuldensis ecclesie et suus conventus super usurarum extorsione movebant Salmanno dicto zu me Storche, iudeo Moguntino. Olim dictus .. abbas sancti Petri litteras apostolicas recepit sub hac forma: Iohannes, servus servorum dei etc., quarum siquidem auctoritate litterarum nobis subdelegacione facta et recepta in hec verba: Abbas dei gratia monasterii sancti Petri in Erfordia, iudex delegatus et c[etera], dictum Salmannum reum ad instantiam .. actorum in certam iudicii diem perempti ad nostram presenciam fecimus evocari, in qua partibus in nostra presencia constitutis .. procurator actorum peticionem suam in scriptis obtulit, quam dicti rei .. procurator acceptare recusans, nulla rationabili causa proposita vel allegata, non gravatus nec offensus in aliquo, in vocem appellationis temere prorupit, instante vero parte actore ad anteriora processimus non obstante huiusmodi appellatione, cui tamquam frivole non detulimus, cum causa usurarum planiciem cognicionis expostulet, peticionem suam recepimus in hec verba: Coram vobis, domino .. decano ecclesie sancte Marie Erfordensis iudice, auctoritate apostolica subdelegato etc., productis igitur testibus et attestatoribus eorundem publicatis cum parte actrice predicta in alterius partis contumaciam in ipsa causa concludente visis etiam diligenter et examinatis iuribus, racionibus ac probacionibus investigatis quoque ad plenum et cognitis ipsius cause meritis et equa iusticie lance discussis deliberacione nobiscum desuper et cum peritis habita diligenti .. procuratori dictorum actorum in maiorem probacionum evidenciam iuramento delato intencionem ipsorum sufficienter invenimus esse probatam. Unde ut nostrum de wltu dei proderit iudicium dei nomine invocato parte actrice presente et sentenciam ferri postulante ac parte rea contumaciter absente prefatum Salmannum iudeum reum et dictum Suzkint iudeum, eius procuratorem, procuratorio nomine pro eodem in mille marcis puri argenti, quas ab ipsis actoribus ultra sortem nomine usurarum extorquendo recepit pretextu mutui apud reum predictum recepti per nobilem virum Phil[ippum] de Valkenstein seniorem nomine Fuldensis ecclesie in hiis scriptis eidem .. abbati Fuldensi et suo conventui sentencialiter condempnamus et ad ipsarum restitucionem cogendum fore decernimus iusticia mediante inponentes ipsi reo perpetuum silencium super inpeticione quingentarum marcarum Coloniensium, quas idem reus ab ipsis actoribus et ipsorum fideiussoribus eadem pravitate ultra sortem nititur extorquere. Absolvimus eciam dictos actores, Philippum de Valkenstein, qui pro eisdem principalem se constituit debitorem, fideiussores quoque per ipsum, super se et nomine actorum praeexpressorum datos a solucione predictarum quingentarum marcarum Coloniensium seu obligacione, quam ipsos idem reus sibi asseruit obligatos, cum usuraria pravitas cedat in offensam proximi atque dei. Condempnantes nichilominus ipsum reum sentencialiter in expensis, quas nostra taxacione praehabita actores seu procuratores eorum suo sacramento duxerint declarandas. Lata est hec sentencia anno domini Mᵒ CCCᵒ XIXᵒ, in vigilia beati Mathei apostoli, in ambitu ecclesie nostre, nobis sedentibus pro tribunali, presentibus testibus infrascriptis, videlicet Theoderico de Mila, nostro concanonico, magistro H. de Rastenberg, Henr[ico] de Elkesleiben et aliis quampluribus fidedignis. Datum vero per copiam anno domini Mᵒ CCCᵒ XXᵒ, VIᵒ kalendas februarii. (1)

(1) Entgegen der Angabe von Löwenstein (Quellen zur Geschichte der Juden im HSTA Marburg 1, Nr. 25, S. 7) ist diese Urkunde nicht abgedruckt in 'MG Const., V, S. 570-571, Nr. 731'. Zu einer Bestätigung des kirchlichen Urteils gegen Salman zum Storch durch König Ludwig den Bayern am 29. April 1323 s. FW01, Nr. 92.

Überlieferung:

Marburg, StA, Urk. 75, Nr. 240, Abschr. (27. Januar 1320), lat., Perg.

  • GJ 3, 3, S. 1854, Anm. 10.

(gem.) / Letzte Bearbeitung: 30.09.2016

Zitierhinweis

Corpus der Quellen zur Geschichte der Juden im spätmittelalterlichen Reich, hg. v. Alfred Haverkamp und Jörg R. Müller, Trier, Mainz 2015, MZ01, Nr. 138, URL: https://www.medieval-ashkenaz.org/MZ01/CP1-c1-00xq.html (Datum des Zugriffs)

Lizenzhinweis

Die Datensätze stehen unter einer Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) Lizenz und können unter Berücksichtigung der Lizenzbedingungen frei nachgenutzt werden. Sofern nicht anders angegeben, sind die verwendeten Bilder urheberrechtlich geschützt.

Zurück zur Übersicht